Doanh nghiệp có bắt buộc phải thành lập công đoàn không? Đây là vấn đề không chỉ liên quan đến quyền lợi người lao động mà còn ảnh hưởng đến trách nhiệm pháp lý và hình ảnh của doanh nghiệp trong mắt cơ quan quản lý. Vậy công đoàn là gì và chức năng của tổ chức này ra sao? Bài viết của Trí Luật sẽ giúp doanh nghiệp hiểu rõ vai trò công đoàn và lựa chọn phù hợp với mô hình hoạt động của doanh nghiệp mình.
Công đoàn là gì?
Theo Điều 1 Luật Công đoàn năm 2024, công đoàn được định nghĩa như sau: “Công đoàn Việt Nam là tổ chức chính trị - xã hội rộng lớn của giai cấp công nhân và của người lao động, được thành lập trên cơ sở tự nguyện, là thành viên trong hệ thống chính trị do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo; đại diện cho công nhân, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động (sau đây gọi chung là người lao động), cùng với cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động; tham gia quản lý nhà nước, quản lý kinh tế - xã hội; giám sát, phản biện xã hội; tham gia kiểm tra, thanh tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp về những vấn đề liên quan đến quyền, nghĩa vụ của người lao động; tuyên truyền, vận động người lao động học tập nâng cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp, chấp hành pháp luật, tham gia các phong trào thi đua, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.”
Có thể thấy, công đoàn đóng vai trò “cầu nối” giữa người lao động và người sử dụng lao động với thể chế, chính sách của nhà nước pháp quyền. Công đoàn được xây dựng nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người lao động. Đồng thời, đây cũng là nền tảng giúp người sử dụng lao động xây dựng môi trường làm việc công bằng, ổn định và phát triển bền vững.
Vai trò và chức năng của công đoàn trong doanh nghiệp?
Theo Luật Công đoàn năm 2024, pháp luật hiện hành không bắt buộc doanh nghiệp phải thành lập công đoàn. Tuy vậy tổ chức công đoàn vẫn được đánh giá cao bởi giá trị đặc thù trong mỗi nơi nó hiện diện. Đối với người lao động và cả người sử dụng lao động (doanh nghiệp), tổ chức công đoàn phát huy những vai trò thiết thực như:
Đối với người lao động
Việc tham gia công đoàn là quyền lợi chính đáng, giúp người lao động có thêm tiếng nói và sự bảo vệ trong môi trường làm việc ngày càng cạnh tranh, bởi tổ chức công đoàn:
- Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp: Khi tham gia công đoàn, người lao động được hỗ trợ trong các vấn đề liên quan đến tiền lương, thời giờ làm việc, nghỉ ngơi, bảo hiểm xã hội và an toàn lao động.
- Tham gia xây dựng chính sách: Công đoàn thúc đẩy đối thoại định kỳ giữa người lao động với doanh nghiệp, thể hiện vai trò kết nối, tạo sự đoàn kết trong tập thể lao động để xây dựng môi trường làm việc ổn định và hài hòa.
- Giáo dục, nâng cao nhận thức: Thông qua công đoàn, người lao động được tuyên truyền pháp luật, tập huấn kỹ năng nghề nghiệp, giúp người lao động hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình.
- Chăm lo đời sống: Tổ chức công đoàn quan tâm đến đời sống vật chất và tinh thần của công nhân viên, thể hiện qua các hoạt động văn hóa, thể thao, hỗ trợ hoàn cảnh đặc biệt…
Công đoàn giúp xây dựng môi trường làm việc công bằng, nhân văn
Đối với doanh nghiệp
Công đoàn không chỉ mang lại lợi ích cho người lao động mà còn đóng vai trò tích cực đối với doanh nghiệp. Đây là nền tảng để doanh nghiệp nâng cao hiệu quả sản xuất - kinh doanh trong dài hạn bởi những lý do sau:
- Tạo nên mối quan hệ lao động hài hòa: Khi có tổ chức công đoàn, doanh nghiệp dễ dàng thiết lập kênh đối thoại trực tiếp với người lao động thông qua đại diện tập thể, từ đó giảm thiểu xung đột, tăng cường sự hiểu biết và hợp tác giữa hai bên.
- Hỗ trợ doanh nghiệp tuân thủ pháp luật: Công đoàn đảm bảo thực hiện các quy định về lao động, bảo hiểm… giúp doanh nghiệp tránh rủi ro pháp lý. Bên cạnh đó, doanh nghiệp có thể xây dựng nội quy, quy chế phù hợp với luật pháp nhờ công đoàn.
- Nâng cao hình ảnh và uy tín: Quyền lợi về vật chất và tinh thần của người lao động được đảm bảo đồng nghĩa với sự gắn bó được nâng cao. Điều này là động lực để doanh nghiệp nâng cao uy tín trong mắt người lao động và cộng đồng.
Doanh nghiệp có bắt buộc phải thành lập công đoàn không?
Vậy doanh nghiệp có bắt buộc phải thành lập công đoàn không? Theo Điều 7 Luật Công đoàn 2024, tổ chức công đoàn được thành lập trên cơ sở tự nguyện của người lao động. Điều này có nghĩa là doanh nghiệp không bị bắt buộc phải thành lập công đoàn, mà việc này phụ thuộc vào nhu cầu và nguyện vọng của người lao động.
Nếu trong doanh nghiệp có từ 5 người lao động tự nguyện gia nhập Công đoàn Việt Nam, và đáp ứng các điều kiện theo Điều lệ Công đoàn, thì công đoàn cơ sở có thể được thành lập. Doanh nghiệp có trách nhiệm tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình này, nhưng không được cản trở hoạt động công đoàn. Mặc dù không bắt buộc, nhưng sự có mặt của công đoàn lại mang đến nhiều lợi ích thiết thực cho cả người lao động và doanh nghiệp như sau:
- Xây dựng mối quan hệ lao động hài hòa.
- Thúc đẩy năng suất làm việc thông qua đối thoại, hợp tác và bảo vệ quyền lợi.
- Hỗ trợ doanh nghiệp tuân thủ pháp luật, giảm thiểu rủi ro pháp lý và nâng cao uy tín.
Trách nhiệm của người sử dụng lao động đối với tổ chức công đoàn
Từ những nội dung trên, chúng ta đã có đáp án cho câu hỏi “Doanh nghiệp có bắt buộc phải thành lập công đoàn không?”. Có thể nói, việc thành lập công đoàn trong doanh nghiệp được hay không phụ thuộc vào ý chí của cả người sử dụng lao động lẫn người lao động. Một khi đã thành lập công đoàn, doanh nghiệp cũng cần thực hiện những điểm chính được quy định trong Điều 25 của Luật Công đoàn năm 2024 như sau:
- Thừa nhận, tôn trọng và tạo điều kiện cho người lao động thành lập, gia nhập và hoạt động công đoàn hợp pháp.
- Phối hợp với công đoàn thực hiện đầy đủ chức năng, quyền, trách nhiệm theo quy định pháp luật.
- Cùng công đoàn xây dựng, ban hành và thực hiện quy chế phối hợp hoạt động giữa hai bên.
- Tạo điều kiện để công đoàn cơ sở thực hiện quyền và trách nhiệm theo luật định.
- Cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác, kịp thời khi công đoàn yêu cầu, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
- Phối hợp tổ chức đối thoại, thương lượng tập thể, ký kết và thực hiện thỏa ước lao động tập thể.
- Tham khảo ý kiến công đoàn trước khi quyết định các vấn đề liên quan đến quyền và nghĩa vụ của người lao động.
- Hợp tác giải quyết tranh chấp lao động và các vấn đề liên quan đến pháp luật lao động.
- Đảm bảo điều kiện hoạt động cho công đoàn và cán bộ công đoàn; thực hiện nghĩa vụ đóng kinh phí công đoàn theo quy định.
Doanh nghiệp có trách nhiệm tạo điều kiện hoạt động ổn định cho công đoàn cơ sở
Xem thêm: Dịch vụ thành lập doanh nghiệp tphcm
Thủ tục thành lập công đoàn đối với doanh nghiệp
Nếu muốn thành lập công đoàn thì thủ tục như thế nào? Căn cứ tại Mục 12 của Hướng dẫn 03/HD-TLĐ năm 2020 do Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam ban hành, thủ tục thành lập công đoàn cơ sở trong doanh nghiệp như sau:
Tổ chức ban vận động thành lập công đoàn
Tại nơi chưa có công đoàn cơ sở, từ 5 người lao động trở lên (dù đã là đoàn viên hay chưa) có thể tự nguyện liên kết để vận động nhau gia nhập công đoàn và thành lập công đoàn. Họ tiến hành họp, bầu ra Ban vận động, có nhiệm vụ tuyên truyền, vận động thêm người lao động tham gia và chuẩn bị các bước cần thiết cho đại hội thành lập.
Tổ chức đại hội thành lập công đoàn công sổ
Tổ chức đại hội thành lập công đoàn cơ sở gồm các thành phần: Ban vận động, người lao động trong doanh nghiệp, đại diện công đoàn cấp trên, đại diện người sử dụng lao động và các khách mời (nếu có). Việc bầu cử tại đại hội thành lập công đoàn cơ sở thực hiện bằng hình thức bỏ phiếu kín, đảm bảo tính dân chủ và minh bạch.
Nộp hồ sơ công nhận quá trình thành lập
Sau khi đại hội kết thúc, doanh nghiệp cần nộp hồ sơ để công đoàn cấp trên xem xét và công nhận. Hồ sơ bao gồm:
- Văn bản đề nghị công nhận đoàn viên, công đoàn cơ sở và kết quả bầu cử ban chấp hành, ban thường vụ, ủy ban kiểm tra và các chức danh của ban chấp hành, ủy ban kiểm tra công đoàn.
- Danh sách đoàn viên và đơn xin gia nhập Công đoàn Việt Nam của người lao động.
- Danh sách trích ngang lý lịch ủy viên ban chấp hành, ban thường vụ, ủy viên ủy ban kiểm tra công đoàn cơ sở.
- Biên bản đại hội thành lập công đoàn cơ sở.
- Biên bản kiểm phiếu bầu cử tại đại hội thành lập công đoàn cơ sở và biên bản bầu cử tại hội nghị ban chấp hành (nếu có).
Cần thực hiện đủ thủ tục pháp luật quy định để thành lập công đoàn cơ sở
Như vậy, đối với chủ doanh nghiệp thì việc thành lập công đoàn cơ sở phụ thuộc vào mong muốn cũng như mô hình hoạt động của doanh nghiệp mình. Qua bài viết trên, hy vọng Trí Luật đã mang đến những thông tin hữu ích liên quan đến “Doanh nghiệp có bắt buộc phải thành lập công đoàn không?”. Để được tham vấn chi tiết, đội ngũ Trí Luật rất hân hạnh được hỗ trợ quý doanh nghiệp thông qua email info@triluat.com. hoặc thông qua hotline (028) 7304 5969.
.png){kind=small}
